Pingoruïnes en putdeksels

en geologische donuts

Jun 27, 2025

In het Drents Museum, het museum waar het Meisje van Yde ligt (het zestienjarige meisje dat met een baggerbeugel uit het Drentse veen werd getrokken en een eeuwenoud mensenoffer bleek), tevens het museum waar begin dit jaar een gouden helm ter waarde van 5,7 miljoen euro werd geroofd, bezocht ik Brasserie Pingo.

Volgens de menukaart van de brasserie betekent pingo in de taal van de Inuït ‘heuvel die groeit’.

Ik dacht zelf dat het een heuvel was die ontstond door permafrost, maar dat leerde ik ooit tijdens mijn studie en die studie is inmiddels verjaard.

Ik zoek het even op: we hebben allebei gelijk.

Het begint in ieder geval bij grondwater, en als de grond bij permafrost duizenden jaren permanent bevroren is en het grondwater in die laag ook bevriest, dan zet dat uit, waardoor de bovenliggende grond omhoog wordt gedrukt. Zo ontstaat een kegelvormige heuvel met een kern van ijs. Alle pingo's hier in Nederland zijn inmiddels ook alweer lang en breed weggesmolten, maar we hebben er nog wel de resten van in ons landschap: pingoruïnes.

Toen de ijskernen van de pingo's na de laatste ijstijd smolten, ploften de heuvels als soufflé's ineen en bleven er ringwallen rond een kuil over, een soort geologische donuts, en die donuts kun je nog in perfecte staat zien liggen op de Veluwe en in Drenthe, waar het dus ooit zó koud was dat de ondergrond permanent was bevroren.

Ik weet dat ik in mijn leven een aantal pingoruïnes in het echt heb gezien en mezelf kennende heb ik daar toen ook foto's van gemaakt, maar ik weet niet meer precies waar en wanneer dat was.

Gelukkig hoeft niemand ooit meer te onthouden waar of wanneer iets was, want sinds je met zoektermen door je fotobibliotheek kunt struinen, vind je alles altijd weer terug. Ik heb mijn telefoon zelfs naar het Engels omgezet om Apple AI te kunnen gebruiken, zodat ik ook abstracte combinatiezoektermen kan invoeren. Dan kun je bijvoorbeeld alle foto's zoeken waarop, ik noem maar wat, een klein kind met een gele trui en een discololly staat (zeven hits). Maar op pingo vind ik niets. Ook niet op pingoruïne of op geologische donut.

Wel vind ik 1347 foto's op de zoekterm heuvel. De meeste heuvels op al die foto's zijn inderdaad heuvels — superleuk om alle heuvelfoto's door de jaren heen op een rij te zien staan, om een totaal willekeurige opeenvolging van levensgebeurtenissen gepresenteerd te krijgen — maar af en toe zit er wel een misser tussen. Eén van de heuvelfoto's blijkt het kale achterhoofd van de man van een goede vriendin op haar bruiloft (die dus ook zijn eigen bruiloft was).

Als ik zoek op ruïne krijg ik 117 foto's, en één ervan is een foto van mijn gezicht met een sjaal eromheen. Ik zie er inderdaad vrij beroerd uit op die foto, maar ook weer niet ruïneus slecht. Het is een foto uit 2012, dus ik ben benieuwd wat Apple AI van mijn huidige dertien jaar oudere hoofd in een sjaal zou vinden, maar de ruïnefoto blijkt genomen in het Drentse Ruinen dus het lag gelukkig niet (per se) aan mijn hoofd.

Naast Brasserie Pingo zit de langzaamste lift van Nederland, aldus het bordje in de lift, en dat heeft alles te maken met de bodem. Bijna iedereen die de lift gebruikt, zo valt te lezen op het bordje in de lift, vraagt zich af waarom die lift zo vreselijk langzaam gaat.

Inderdaad: de lift gaat óngelooflijk langzaam, misschien nog wel langzamer dan een paternosterlift (die term schud ik heus niet zomaar uit mijn mouw; ik wilde even factchecken of de lift in het Drents Museum inderdaad de langzaamste lift van het land is zoals de lift zelf beweert, en toen kwam ik erachter dat de meest waarschijnlijke kandidaat voor langzaamste lift van het land de paternosterlift in het HaKa-gebouw aan de Vierhavenstraat in Rotterdam is). Van 'paternosterlift in het HaKa-gebouw aan de Vierhavenstraat in Rotterdam' komt alleen Rotterdam me bekend voor, maar paternosterliften zijn liftsystemen die met verschillende instapcabines aan een ketting als een soort rozenkrans eindeloos door blijven draaien. Dit klinkt als een metafoor voor iets groots, het leven misschien wel.

Als je verder voortgooglet op paternosterliften kom je erachter dat Bob Geldof ooit een videoclip heeft opgenomen die zich volledig afspeelt in/rond een paternosterlift, wat op zich al een unicum is, en het is ook nog eens de enige muziekvideo die ik ken die begint met een minuut stilte plus een man die wel iets wegheeft van een corpulente Youp van 't Hek:

Dat de langzame lift naast Brasserie Pingo zo tergend langzaam is, komt dus door de bodem, specifieker: door de waterdichte laag potklei pal onder de liftschacht.

Potklei is supercompacte klei die vooral voorkomt in het noorden van Nederland, en, aldus de lift, als ze door die bodemlaag heen zouden graven voor een veiligheidskelder voor de liftmonteurs, zou het water eronder omhoog spuiten. Niet de bedoeling.

Elke lift heeft blijkbaar een veiligheidskelder voor liftmonteurs, voor het geval iemand tijdens werkzaamheden toch per ongeluk de lift omlaag neemt. Dit soort weetjes vind ik altijd bovenmatig interessant; het feit dat er dus verplicht vrij ingrijpende bouwkundige aanpassingen aan een ontwerp worden gedaan enkel vanwege de mogelijkheid dat er iets gebeurt wat nooit zou moeten kunnen gebeuren, namelijk dat Jan Fluit op de vierde verdieping de lift kan bedienen terwijl er monteurs onder hangen.

Omdat een veiligheidskelder op die plek in Assen vanwege de bodem dus niet mogelijk is en om verschrikkelijke ongevallen te voorkomen, hebben ze er daarom maar de langzaamste lift van het land van gemaakt, opdat de monteurs nog alle tijd van de wereld hebben om weg te komen als de lift toch onverhoeds omlaag komt of, in het andere geval, om extreem langzaam gecrusht te worden.

Tip: google 'slow motion crush' + 'crystal ball'.

Of 'hydraulic press' + 'hot steel ball'.

Of een variant daarop; voor bijna alle zoektermen + 'slow motion crush' bestaat wel een zeer bevredigend filmpje.

Slow Motion Crush is naast visuele ASMR en misschien wel de perfecte vorm van een verliefdheid ook een metalband uit Texas. Ze hebben 472 volgers op Instagram, lelijke bandshirts en in 2019 stonden ze samen met Secondhand Shag op het podium bij Come And Take It Live.

Tip van Courtney Love: nooit een plan B hebben, want als je een plan B hebt ga je waarschijnlijk ook voor plan B.

Zelf zou ik de tip iets aanpassen naar oké, nee, nooit een plan B hebben als dat plan B inhoudt dat je bijvoorbeeld een accountantsgraad of iets met communicatie-advies moet behalen om op terug te kunnen vallen, maar puike plan B's lijken me gewoon puik.

Tip: fotoshuffle. Toets een willekeurig woord in in het zoekvenster van je fotobibliotheek — niet al te obscuur, want hydrauliek levert waarschijnlijk niets op tenzij je werkt als middenkader engineer, maar ook niet al te generiek, want stoel levert mij bijvoorbeeld al 3.168 foto's op. Ga voor een zoekterm zoals vlaai (53 foto's, waarvan één onnavolgbaar smerige woordzoeker voor kinderen) en verlies je in de verzameling vlaaimomenten uit je leven.

Deze week was ik te gast bij Boekie Nights in Eindhoven, een ontzettend gezellig literair avondprogramma met als gastheer Wim Daniëls. Een man uit het publiek vertelde dat hij altijd putdeksels fotografeert. Er werd een beetje smalend om gelachen, maar toen stak een vrouw achterin de zaal haar hand op en vertelde ze dat zij óók putdeksels fotografeerde (de twee kenden elkaar niet en Wim Daniëls vroeg haar om even naar beneden te komen om de putdekselmeneer de hand te schudden). Toen was het hek van de dam en gingen er nóg drie handen omhoog: ja, allemaal putdekselfotografen. De verbijstering in de zaal sloeg om in hilariteit toen tot slot nóg een mevrouw haar hand opstak en vertelde dat haar dochter putdeksels schilderde. Zo mooi als de werkelijkheid verzin je het vaak niet.

Als ik zelf zoek op putdeksel in mijn fotobibliotheek krijg ik twee hits, waarvan één een muurbout en de ander een votiefsteen. De zoekterm put levert meer op, ook heel veel dingen die ogenschijnlijk niets met een put te maken hebben, waaronder deze punker: